Een belangrijke nieuwe wet over de uitvoering van straffen is vorige week in werking getreden.
Sinds 1 september 2022 gelden er dus nieuwe regels rond de strafuitvoering van gevangenisstraffen tussen de 2 en 3 jaar.
Belangrijke eerste opmerking is dat de nieuwe regels enkel van toepassing zijn op gevangenisstraffen die zijn uitgesproken na 31 augustus 2022.
De regelgeving rond strafuitvoering was voorheen ook al niet zo eenvoudig. Een veroordeling tot een effectieve gevangenisstraf betekent zelden dat de ganse periode waartoe Iemand werd veroordeeld ook in de gevangenis zal worden doorgebracht.
Gevangenisstraffen van minder dan 3 jaar werden tot 31/08/2022 omgezet in een straf onder elektronisch toezicht ( dus: thuis uit te zitten).
Sinds 1 september 2022 geldt dus een andere regeling.
Voortaan zal u voor een gevangenisstraf tussen de 2 en 3 jaar wel degelijk (kort) naar de gevangenis moeten.
MAAR ….
- Na een derde van de uit te voeren straftijd, heeft u echter altijd de mogelijkheid (omwille van de ‘Wet Lejeune’) om vervroegd vrij te komen.
- Er bestaan ook nog steeds mogelijkheden om uw straf geheel of gedeeltelijk buiten de gevangenismuren uit te voeren. U zal deze zelf moeten aanvragen. Daarna zal een strafuitvoeringsrechter erover beslissen. U moet deze beslissing van de strafuitvoeringsrechter dan ook afwachten in de gevangenis of zal u de gevangenis mogen verlaten in afwachting van die beslissing?
Voor celstraffen van maximaal drie jaar, gelden volgende termijnen:
- beperkte detentie of elektronisch toezicht: aanvraag mogelijk vanaf zes maanden voor een derde van de straf is uitgezeten,
- voorwaardelijke en voorlopige invrijheidstelling: aanvraag mogelijk vanaf het moment dat een derde van de straf is uitgezeten.
Bijvoorbeeld: Iemand die tot 28 maanden is veroordeeld, komt na 9 maanden en 10 dagen in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling (1/3 van de straf). Elektronisch toezicht is in dat geval mogelijk na 3 maanden en 10 dagen (1/3 van de straf verminderd met 6 maanden). Die eerste tijd zal dus in hechtenis worden doorgebracht. Alleen daarna kan elektronisch toezicht worden toegekend door de strafuitvoeringsrechter. Geen enkele veroordeelde – die niet in voorhechtenis heeft gezeten – kan dus onmiddellijk onder elektronisch toezicht worden geplaatst.
Opschorting
De nieuwe wet introduceert nu een procedure waarbij de kortveroordeelde de strafuitvoeringsmodaliteit aanvraagt en een dossier samenstelt. Tijdens de behandeling van zijn of haar aanvraag kan de gevangenisstraf tijdelijk opgeschort worden.
De procedure verloopt alsdan als volgt:
- De veroordeelde ontvangt na de veroordeling de brief van het openbaar ministerie (het zogenaamde gevangenisbriefje).
- De veroordeelde biedt zich binnen de 5 werkdagen spontaan aan op de griffie van de gevangenis.
- De griffie controleert of de veroordeelde in aanmerking komt voor een bepaalde strafuitvoeringsmodaliteit.
- Indien het geval en er is voldaan aan alle voorwaarden, dan kan de gevangenisstraf opgeschort worden tot de strafuitvoeringsrechter uitspraak doet. Dat betekent dat de veroordeelde tijdelijk de gevangenis mag verlaten. Hij of zij krijgt dan vijftien dagen de tijd om een dossier (inlichtingenformulier en bewijzen) in te dienen op de griffie van de strafuitvoeringsrechtbank.
- De strafuitvoeringsrechter neemt een beslissing over de strafuitvoeringsmodaliteit.
Voor bepaalde misdrijven zal de veroordeelde sowieso in de gevangenis moeten blijven tot er een uitspraak is van de strafuitvoeringsrechter, zelfs al is aan alle voorwaarden voldaan. Dat geldt bijvoorbeeld bij veroordelingen wegens seksuele of terroristische misdrijven. Ook als de veroordeelde zich niet spontaan aanmeldt op de griffe van de gevangenis, moet die sowieso de uitspraak afwachten in de gevangenis.
Detentiehuizen
Om dit mogelijk te maken, investeert justitie in detentiehuizen voor kortveroordeelden en extra magistraten en gerechtspersoneel.
En ook op IT-vlak is er beweging: veroordeelden zullen hun aanvraag eveneens via just-on-web kunnen indienen wat de administratieve werklast moet verminderen.
Justitie maakt hiermee dus komaf met het gebruik dat gevangenisstraffen tot drie jaar automatisch werden omgezet in elektronisch toezicht. Kortveroordeelden zullen hun gevangenisstraf nu uitzitten in een detentiehuis waar zij intensieve begeleiding krijgen, of, wanneer gegund door de strafuitvoeringsrechter, beperkte detentie of elektronisch toezicht opgelegd krijgen.
Alle straffen uitvoeren betekent niet noodzakelijk strenger straffen. Het uitgangspunt moet zijn: een door de rechter uitgesproken straf wordt ook effectief uitgevoerd, mét de nodige begeleiding. De dossiers van celstraffen tussen de twee en drie jaar worden dus vanaf nu onderzocht door een strafuitvoeringsrechter die toeziet op de strafuitvoering.